समुद्राचे जग खूप अथांग आणि गूढ आहे. विशेषतः जिथे सूर्यप्रकाश पोहोचू शकत नाही, त्या खोल अंधारात निसर्गाने अनेक अद्भुत रहस्ये जपून ठेवली आहेत. खरं तर, या रहस्यांची कल्पना करणेही आपल्याला कठीण जाते. याच रहस्यमयी दुनियेतील एक अद्भुत जीव म्हणजे ‘ऑक्टोपस’.

त्याचे आठ सळसळते पाय, क्षणात रंग बदलण्याची जादूई शक्ती आणि विलक्षण बुद्धिमत्ता पाहिली की तो आपल्याला थक्क करतो. त्यामुळेच तो एखाद्या सायन्स फिक्शन चित्रपटातील परग्रहावरचा जीव वाटतो.

पण त्याच्या बाह्य रूपापेक्षाही अधिक आश्चर्यकारक गोष्टी त्याच्या शरीरात दडलेल्या आहेत. उदाहरणार्थ, ऑक्टोपसला एक किंवा दोन नव्हे, तर तब्बल तीन हृदये असतात! साहजिकच, हे ऐकून आपल्या मनात प्रश्न येतो – का? निसर्गाने त्याला तीन हृदयांची गरज का दिली असावी? चला, याच प्रश्नाचे उत्तर शोधण्यासाठी आज ऑक्टोपसच्या अद्भुत जगात एक डुबकी मारूया.

तीन हृदयांचे रहस्य: प्रत्येकाचे काम आहे खास!

आपल्या मानवी शरीरात एकच हृदय असते. हे हृदय एका शक्तिशाली पंपाप्रमाणे संपूर्ण शरीराला रक्तपुरवठा करते. परंतु, ऑक्टोपसच्या शरीराची रचना आणि त्याच्या गरजा पूर्णपणे वेगळ्या आहेत. म्हणूनच, त्याच्या शरीरातील प्रत्येक हृदयाचे काम वाटून दिलेले आहे. हे अगदी एखाद्या मोठ्या कंपनीतील वेगवेगळ्या विभागांसारखेच आहे.

• दोन शाखीय हृदये (Branchial Hearts): सर्वात आधी, आपण त्याच्या दोन लहान हृदयांबद्दल जाणून घेऊया. ही हृदये शरीरातील अशुद्ध (ऑक्सिजन नसलेले) रक्त त्याच्या दोन कल्ल्यांकडे (Gills) पंप करतात. कल्ले हे आपल्या फुफ्फुसांसारखेच काम करतात; ते पाण्यात विरघळलेला ऑक्सिजन रक्तात शोषून घेतात. थोडक्यात, या दोन हृदयांना तुम्ही ‘सहाय्यक पंप’ म्हणू शकता, जे फक्त श्वसनप्रणाली सुरळीत ठेवतात.

  एक प्रणालीगत हृदय (Systemic Heart): हे ऑक्टोपसचे मुख्य आणि सर्वात शक्तिशाली हृदय आहे. जेव्हा दोन्ही शाखीय हृदये आपले काम पूर्ण करतात, तेव्हा या मुख्य हृदयाचे काम सुरू होते. म्हणजेच, कल्ल्यांमधून ऑक्सिजनयुक्त झालेले ताजे रक्त शरीराच्या इतर सर्व भागांना पोहोचवण्याची जबाबदारी या हृदयावर असते. त्यामुळे, त्याचे आठ पाय, मोठा मेंदू आणि इतर महत्त्वाच्या अवयवांना ऊर्जा मिळते. हे हृदय शरीराचे ‘मुख्य इंजिन’ आहे.

ही रचना ऑक्टोपससाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे. कारण, त्याला त्याच्या मोठ्या आणि गुंतागुंतीच्या शरीरासाठी, विशेषतः त्याच्या बुद्धिमान मेंदूसाठी, भरपूर ऑक्सिजनची गरज असते.

पोहताना थांबते हृदयाची धडधड: एक विचित्र सवय!

या हृदयांबद्दलची आणखी एक चकित करणारी गोष्ट म्हणजे, जेव्हा ऑक्टोपस समुद्रात वेगाने पोहायला लागतो, तेव्हा त्याचे मुख्य हृदय अक्षरशः धडधडणे थांबवते! परिणामी, पोहताना त्याला पुरेसा रक्तपुरवठा होत नाही आणि तो लवकर थकतो. यामुळेच त्याला लांब अंतर वेगाने पोहण्याऐवजी, समुद्राच्या तळावर आपल्या आठ पायांच्या साहाय्याने डौलदारपणे सरपटत चालायला जास्त आवडते. तो एक उत्तम ‘अँबुश प्रिडेटर’ ( दबा धरून हल्ला करणारा शिकारी) आहे, ‘एन्ड्युरन्स स्विमर’ (लांब पल्ल्याचा जलतरणपटू) नाही.

निळे रक्त: ऑक्टोपसच्या ‘रॉयल’ रक्ताची कहाणी

ऑक्टोपसची खासियत फक्त तीन हृदयांवर संपत नाही, तर त्याच्या रक्तातही एक मोठे रहस्य दडलेले आहे. आपल्या रक्ताचा रंग लाल असतो, कारण त्यात ‘हिमोग्लोबिन’ नावाचे लोहयुक्त प्रथिन असते. याउलट, ऑक्टोपसच्या रक्तात ‘हेमोसायनिन’ नावाचे प्रथिन असते, ज्यात लोहाऐवजी तांबे (Copper) असते.

जेव्हा या हेमोसायनिनमध्ये ऑक्सिजन मिसळतो, तेव्हा तांब्याच्या गुणधर्मामुळे रक्ताला फिकट निळा रंग येतो. म्हणूनच, ऑक्टोपसचे रक्त ‘रॉयल ब्लू’ असते! परंतु ही रचना केवळ दिसण्यापुरती नाही, तर ती त्याच्या अस्तित्वासाठी अत्यंत गरजेची आहे. कारण, समुद्राच्या तळाशी पाणी खूप थंड असते आणि ऑक्सिजनची पातळीही कमी असते. अशा टोकाच्या वातावरणात, लोहापेक्षा तांबे-आधारित रक्त ऑक्सिजन वाहून नेण्यासाठी अधिक कार्यक्षम ठरते. निसर्गाने त्याला दिलेले हे एक वरदानच आहे.

एक नाही, तर नऊ मेंदू? ऑक्टोपसची बुद्धिमत्ता

तीन हृदये आणि निळे रक्त यासोबतच ऑक्टोपस त्याच्या बुद्धिमत्तेसाठीही ओळखला जातो. तुम्हाला हे जाणून आश्चर्य वाटेल की ऑक्टोपसला एक केंद्रीय मेंदू असतो. पण त्यासोबतच, त्याच्या प्रत्येक आठ पायांमध्ये एक-एक लहान ‘मिनी-ब्रेन’ किंवा मज्जातंतूंचा समूह असतो. यामुळे त्याचे पाय स्वतंत्रपणे विचार करू शकतात आणि काम करू शकतात.

एखादे काम करताना त्याला प्रत्येक पायाला वेगळी सूचना देण्याची गरज नसते. उलट, त्याचे पाय स्वतःहून ठरवू शकतात की खडकावर पकड कशी घ्यायची किंवा भक्ष्य कसे पकडायचे. थोडक्यात सांगायचे तर, हे अगदी एखाद्या कंपनीसारखेच आहे, जिथे एक मुख्य बॉस असतो आणि त्याचे आठ हुशार सहकारी स्वतःहून निर्णय घेऊन काम पूर्ण करतात!

शेवटी काय?

ऑक्टोपस हा केवळ एक विचित्र दिसणारा सागरी जीव नाही, तर तो निसर्गाच्या उत्कृष्ट अभियांत्रिकीचा आणि उत्क्रांतीचा एक अप्रतिम नमुना आहे.

• तीन हृदये – जी त्याला कार्यक्षम रक्तपुरवठा करतात.
• निळे रक्त – जे त्याला थंड आणि कमी ऑक्सिजनच्या पाण्यात जिवंत ठेवते.
• थांबणारे हृदय – जे त्याच्या शिकारीच्या पद्धतीला साजेसे आहे.
• नऊ मेंदू – जे त्याला एक बुद्धिमान आणि कुशल शिकारी बनवतात.

म्हणून, पुढच्या वेळी जेव्हा तुम्ही समुद्राबद्दल वाचाल किंवा एखादा माहितीपट पाहाल, तेव्हा या आठ पायांच्या, तीन हृदयांच्या आणि निळ्या रक्ताच्या जीवाबद्दल नक्की विचार करा. निसर्गाची किमया खरोखरच किती अजब आणि अतर्क्य आहे, नाही का?

अधिक महिती साठी पुढे ब्लॉग वाचा: रोचक तथ्य: जगातील अद्भुत माहिती आणि अविश्वसनीय सत्य

आज इंटरनेट आपल्या जीवनाचा इतका अविभाज्य भाग बनला आहे की, त्याच्याशिवाय एक दिवस काढण्याची कल्पनाही करणे कठीण आहे, नाही का? माहिती मिळवण्यापासून ते प्रियजनांशी बोलण्यापर्यंत, इंटरनेटने आपल्या सवयी आणि गरजा पूर्णपणे बदलून टाकल्या आहेत. पण काय तुम्हाला या जादूई नेटवर्कबद्दल काही रहस्यमय आणि न ऐकलेल्या गोष्टी माहीत आहेत? चला तर मग, आज याच इंटरनेटच्या जगात एक छोटासा प्रवास करूया आणि काही अनोखी तथ्ये जाणून घेऊया!

पहिले वेबपेज: एका स्वप्नाची सुरुवात!

कल्पना करा, एका अशा जगाची जिथे कोणतीही वेबसाइट नव्हती! टिम बर्नर्स-ली नावाच्या एका दूरदर्शी व्यक्तीने ६ ऑगस्ट १९९१ रोजी पहिले वेबपेज तयार केले. ते फक्त एक साधे पान होते, ज्यामध्ये WWW – World Wide Web प्रकल्पाबद्दल माहिती आणि स्वतःचे वेबपेज कसे बनवायचे याबद्दल मार्गदर्शन होते. आणि तुम्हाला आश्चर्य वाटेल, हे ऐतिहासिक पान आजही जिवंत आहे!

जवळपास संपूर्ण ग्रह इंटरनेटच्या जाळ्यात!

जगात आता ४.९ अब्जांहून अधिक इंटरनेट वापरकर्ते आहेत! याचा अर्थ जगाच्या सुमारे ६३% लोकसंख्या या डिजिटल जगात जोडलेली आहे. विचार करा, किती मोठी आणि अद्भुत ही ऑनलाइन दुनिया आहे!

ईमेल: इंटरनेट जन्मायच्या आधीचा संदेश!

कल्पना करा, १९७१ साल… कॉम्प्युटर अजूनही मोठ्या खोल्यांमध्ये धूळ खात बसलेले असायचे आणि अचानक एका माणसाला कल्पना सुचली – एका मशीनमधून दुसऱ्या मशीनमध्ये संदेश पाठवण्याची! रे टॉमलिन्सन नावाच्या एका जिज्ञासू व्यक्तीने जगातील पहिला ईमेल पाठवला आणि इतिहास रचला. गंमत म्हणजे, इंटरनेटचा जन्म व्हायच्याही आधी ईमेल अस्तित्वात आला होता! आणि हो, त्यांनीच युजरनेम आणि डोमेनला वेगळे करण्यासाठी ‘@’ या जादूच्या चिन्हाचा वापर करण्याची कल्पना दिली.

डेटाचा महासागर: अगणित वेबसाइट्सची दुनिया!

इंटरनेटवर १८० कोटींहून अधिक वेबसाइट्स आहेत! पण यातल्या फक्त २० कोटी वेबसाइट्स खऱ्या अर्थाने सक्रिय आहेत. बाकी… त्या डिजिटल समुद्रात शांतपणे विसावलेल्या अज्ञात बेटांसारख्या आहेत.

युट्यूब: वेळेला हरवणारा व्हिडिओंचा खजिना!

प्रत्येक मिनिटाला ५०० तासांपेक्षा जास्त व्हिडिओ युट्यूबवर अपलोड होतात! विचार करा, हे किती प्रचंड प्रमाण असेल! जर तुम्ही दिवसभर व्हिडिओ बघत बसलात, तरी ते कधी संपणार नाहीत! ही खरंच एक न संपणारी मनोरंजन आणि माहितीची दुनिया आहे.

गुगल: माहितीचा जादूगार!

गुगल दररोज ३.५ अब्जांहून अधिक शोध प्रक्रिया करतो! याचा अर्थ प्रत्येक सेकंदाला हजारो प्रश्न विचारले जातात आणि गुगल त्या सर्वांची उत्तरे क्षणात शोधून काढतो! खरंच, हा माहितीचा एक अद्भुत जादूगार आहे!

इंटरनेटच्या लाटांवर स्वार!

“वेब सर्फिंग”… हा शब्द ऐकायला किती रोमांचक वाटतो, नाही का? हा शब्द १९९२ मध्ये ग्रंथपाल आणि लेखिका जीन आर्मर पॉली यांनी पहिल्यांदा वापरला होता. जणू काही आपण माहितीच्या विशाल समुद्रावर तरंगत असतो, एका लिंकवरून दुसरीकडे सहजपणे जात असतो!

पहिला स्माईली: भावना व्यक्त करण्याचा डिजिटल स्पर्श!

हसण्याचा इमोजी 🙂 … तुम्हाला माहित आहे, हा पहिला डिजिटल स्माईल होता, जो १९८२ मध्ये प्रोग्रामर स्कॉट फालमन यांनी इंटरनेटद्वारे पाठवला होता? भावना व्यक्त करण्याचा हा छोटासा मार्ग आज आपल्या डिजिटल संवादाचा महत्त्वाचा भाग बनला आहे!

सर्वव्यापी नेटवर्क: शिखरांवरही इंटरनेटची साथ!

माउंट एव्हरेस्ट… जगातील सर्वात उंच शिखर! जिथे श्वास घेणेही कठीण आहे, तिथेही आज इंटरनेट पोहोचले आहे! हे ऐकून तुम्हाला आश्चर्य वाटले ना? तंत्रज्ञानाने खरंच जगाला आपल्या मुठीत आणले आहे!

इंटरनेटचा शोध लावला… एका ‘सर’ ने!

होय, टिम बर्नर्स-ली, ज्यांना आपण ‘इंटरनेटचे जनक’ म्हणून ओळखतो, त्यांना २००४ मध्ये क्वीन एलिझाबेथ द्वितीय यांनी ‘सर’ ही मानाची उपाधी दिली. एका क्रांतिकारी शोधाचा हा योग्य सन्मान होता!

‘स्पॅम’: एका कॅन केलेल्या अन्नाची इंटरनेटवरील दहशत!

‘स्पॅम’ हा शब्द ऐकला की लगेच नको असलेले आणि त्रासदायक मेसेजेस आठवतात, बरोबर? पण तुम्हाला माहित आहे, या शब्दाचा संबंध एका कॅन केलेल्या मांसाशी आहे? १९७० मध्ये मॉन्टी पायथन नावाच्या एका विनोदी गटाने एक स्केच केला होता, ज्यात ‘स्पॅम’ प्रत्येक पदार्थाच्या नावापुढे दिसत होता… आणि तिथूनच हा नको असलेला शब्द इंटरनेटच्या जगात कायमचा घर करून बसला!

पहिला वेबकॅम: कॉफीच्या घोटाळ्यासाठी क्रांती!

१९९० च्या दशकात केंब्रिज विद्यापीठातील काही संशोधकांना कॉफीची खूप आवड होती. पण कॉफी मेकर दुसऱ्या इमारतीत असल्यामुळे, तो रिकामा आहे की नाही हे त्यांना लगेच कळायचे नाही. मग त्यांनी काय केले? एक साधा कॅमेरा लावला, जो त्यांना त्यांच्या डेस्कवर बसून कॉफीची पातळी दाखवायचा! अशा प्रकारे जगातील पहिल्या वेबकॅमचा जन्म झाला! विचार करा, एका साध्या गरजेतून किती मोठी गोष्ट जन्माला आली!

अधिक महिती साठी पुढे ब्लॉग वाचा: ChatGpt काय आहे याचे फायदे आणि वापर कसा करावा?